Skazani. Historie skrzywdzonych przez system – Ludmiła Anannikova

Tytuł: Skazani. Historie skrzywdzonych przez system
Autor: Ludmiła Anannikova
Oprawa: miękka
Liczba stron: 368
Rok wydania: 2021
Wydawnictwo: Wydawnictwo W.A.B.

Mówiąc “wymiar sprawiedliwości” prawie każdy będzie miał podobne skojarzenia — bezpieczeństwo obywateli, niezawisłe sądy, prawo, skuteczność, zaufanie, wina i kara. Prawie każdy, bo dla bohaterów książki Ludmiły Anannikovej, Skazani. Historie skrzywdzonych przez system, nie będzie to synonim sprawiedliwości. 

W zbiorze reportaży o osobach odsiadujących wyroki za najcięższe przestępstwa poznajemy historie, które wydarzyły się w Polsce i mogłyby być inspiracją dla twórców kryminałów. Każde z opisanych wydarzeń jest dramatem rodzin pokrzywdzonych, ale nie mniejszy dotyka niesłusznie skazanych. Jeśli mielibyśmy opierać się jedynie na przekonaniu samych osadzonych, niewielu zainteresowałoby się tym tematem, wszak jak wiadomo, więzienia pełne są “`”. Jednak największe wątpliwości wzbudza przebieg prowadzonych śledztw. Jeśli zaczynacie się zastanawiać, jak to możliwe, że “siedzą” niewinni, przypomnę medialną już sprawę Tomasza Komendy. I choć ich historie są nie mniej szokujące, na razie nie mogą liczyć na tak duże szczęście, jakim jest uniewinnienie.

Anannikova wykonała kawał dobrej roboty. Poddając pod wątpliwość rzetelność wszystkich prowadzonych wtenczas czynności, obnaża ułomność systemu sprawiedliwości. Bo jak inaczej można nazwać skazanie opóźnionego umysłowo chłopaka za dokonanie zbrodni doskonałej, nie mając żadnych dowodów, a jedynie anonimowy donos, na podstawie którego został zatrzymany? “Chcąc mieć spokój” przyznaje się do winy. Jego składne, logiczne i pełen szczegółów zeznania nie wzbudziły w nikim żadnej wątpliwości, mimo że jego późniejsze wypowiedzi są raczej monosylabami. W jego winę nie wierzy rodzina, ale również córka zamordowanej kobiety. W przebiegu śledztwa zostało popełnionych tyle błędów, że nawet laik jest w stanie wytknąć je bez najmniejszego problemu. 

Inną szokującą sprawą jest zamordowanie właściciela kantoru i skazanie za to kilku osób. Wśród aresztowanych była jego ex żona, która nie doczekała wyroku uniewinniającego. Zebrane materiały dowodowe zupełnie nie pokrywały się z zeznaniem świadka koronnego, który według sądu opowiedział całkiem logiczną historię. Nic tu się nie składało w całość, a jednak świadek koronny, to świadek koronny, chyba z założenia należy mu wierzyć. Co mogłoby się wydarzyć, gdyby sąd jednak nie uwierzył w te pomówienia? Wiarygodność “koronnego” spadłaby, a zatem otworzyłoby to furtkę obrońcom w sprawach, w których poszedł na współpracę. Za duże ryzyko, prawda?

Jak się okazuje, wciągnięty w tę machinę niesprawiedliwości może zostać każdy obywatel. Nie ma tu znaczenia alibi czy brak dowodów, wystarczy pomówienie. Tak jak w przypadku skazanych za zabójstwo braci, jedenasto i piętnastolatka. Nie przytoczę przebiegu morderstwa, czy zadanych obrażeń, bo to zbyt drastyczne, ale na długo zostanie to w mojej pamięci. Tu zbrodni mieli dokonać niemalże rówieśnicy starszego z chłopców. Gdzie motyw, ślady DNA, cokolwiek, co mogłoby stanowić dowód ich winy? Nie były potrzebne, wystarczyły obciążające ich zeznania. I jeśli myślicie, że takie sytuacje dotyczą “zwykłych ludzi”, to znajdziecie też przykład pomówionego byłego już policjanta, który miał na tyle szczęścia, że ostatecznie został uniewinniony.

Książka Skazani. Historie skrzywdzonych przez system opiera się na aktach sądowych, wywiadach z bohaterami, ich rodzinami, a nawet najbliższymi pokrzywdzonych. O komentarz zostali również poproszeni przedstawiciele systemu sprawiedliwości, policjanci, czy reprezentanci fundacji działających na rzecz praw człowieka. Bardzo doceniam ogrom włożonej pracy przez autorkę, rzetelność i mimo trudnego tematu, lekkość, z jaką przedstawiła te historie. Czy zainteresowanie powyższymi sprawami przyniesie kiedykolwiek nie tylko refleksję, ale przede wszystkim realną pomoc? Mam ogromną nadzieję, że tak, bo ogarnia mnie wielka złość, że takie rzeczy dzieją się w “państwie prawa”. 

Dziękuję Wydawnictwu WAB za egzemplarz do recenzji.