Nie jest niczym niezwykłym, że dzieci odczuwają lęk przed pierwszym pójściem do szkoły. Nie do końca wiedzą, co je czeka, nie są gotowe na zmiany, stąd może pojawiać się płacz i prośby o pozostanie w domu. Nie jest to niczym niezwykłym. Problem pojawia się w momencie, gdy dziecko oswojone ze szkołą, nagle zaczyna przejawiać objawy fobii szkolnej.

Co to jest fobia szkolna

Fobia szkolna to zjawisko opisane stosunkowo niedawno. Jest to zaburzenie nerwicowe i nie ma nic wspólnego z lenistwem, o które często posądza się uczniów unikających chodzenia do szkoły. Silnemu lękowi przed pójściem do szkoły mogą towarzyszyć objawy typowe dla innych chorób: gorączka, ból głowy i brzucha, wymioty. Charakterystyczne dla tych objawów jest to, że nigdy nie pojawiają się w weekendy, a prawie zawsze pojawiają się w dni nauki szkolnej. Mogą być przypisane do różnych chorób i dlatego lekarzowi ciężko jest postawić jednoznaczną diagnozę. Stąd biorą się nieporozumienia, bo fobia szkolna jest ostatnia na liście potencjalnych zaburzeń.

Przyczyny fobii szkolnej

Nie ma jednej konkretnej przyczyny pojawienia się fobii szkolnej. Powody są uzależnione nie tylko od wieku dziecka, ale jego sytuacji wśród rówieśników, a także w domu.

– Strach przed klasówką – to najczęstszy powód ataku fobii szkolnej. Jej objawy mijają, gdy tylko uczeń dostanie pozwolenie na pozostanie w domu, lub gdy… klasówka skończy się. Jednak nie należy bagatelizować nawet tak błahego powodu, strach przed klasówką jest sygnałem problemów z nauką, a te potrafią się nawarstwiać. Dlatego warto szczerze porozmawiać z uczniem, ustalić, czy jest w stanie samodzielnie nadrobić braki w edukacji, a jeśli jest możliwość i potrzeba– zaproponować korepetycje.

– Lęk przed porażką może także może być przyczyną fobii szkolnej. Z tym problemem zmagają się uczniowie, którzy uważają, że zawsze we wszystkim muszą być najlepsi i panicznie boją się, że sobie nie poradzą. Często jest to winą rodziców powtarzających dziecku, że musi być najlepsze, że tylko pierwsze miejsce się liczy, itd.

– Strach przed nauczycielem jest równie częstym powodem fobii szkolnej. Charakterystyczne jest to, że niechęć do szkoły pojawia się tylko w dni lekcji z nielubianym nauczycielem. Lęk przed nauczycielem jest problemem trudnym do opanowania, w skrajnych przypadkach warto pomyśleć o zmianie klasy, czasem nawet szkoły.

– Kontakty z rówieśnikami, chociaż bardzo wskazane, także mogą być źródłem problemów. Powody odrzucenia przez grupę mogą być bardzo różne, od błahych po bardzo poważne. Tutaj może pomóc wychowawca lub pedagog szkolny. Czasem powodem problemów w kontaktach z rówieśnikami mogą być kompleksy.

– Dziecko jako ofiara przemocy w szkole także może przejawiać objawy fobii szkolnej. W bardzo wielu przypadkach dzieci ukrywają fakt, że padły ofiarą prześladowcy, są zastraszone, często czują się winne zaistniałej sytuacji. Takie problemy pojawiają się nie tylko w szkole podstawowej, są częste również w szkołach średnich. Jeśli mamy choćby cień podejrzeń, że dziecko może być ofiarą przemocy, trzeba koniecznie znaleźć okazję do szczerej rozmowy, można porozmawiać także z innymi uczniami z klasy i wychowawcą. W skrajnych przypadkach prześladowanie (jeśli da się je udowodnić) można zgłosić na policję.

– Lęk przed tłumem nie jest tak rzadki, jakby się mogło wydawać. W tym przypadku fobia szkolna jest niejako wtórna, wynika ze strachu przed przebywaniem w tłumie. W tej sytuacji najczęstszym i najlepszym rozwiązaniem jest indywidualne nauczanie.

– Lęk separacyjny także może być przyczyną fobii szkolnej. Jeśli dziecko stanowczo odmawia chodzenia do szkoły, przejawia objawy chorobowe, warto się zastanowić czy nic nie zmieniło się w sytuacji domowej. Rozwód rodziców, choroba w rodzinie czy śmierć, to częste powody, dla których dzieci bronią się nie tyle przed pójściem do szkoły, co przed rozstaniem z rodzicami.

Jaka ja muszę być już stara, skoro sentymenty każą mi wykopywać wspomnienia? Nie, to nie kwestia wieku, a smutnej konkluzji, że współczesne dzieciaki w większości nie będą miały takiej przyjemności z gier i zabaw, jakie były moim udziałem jakieś trzy dekady temu!

Patrzę na moich synów i uśmiecham się do siebie. Po części ze wzruszenia, a po części z tęsknoty do tego, co minęło. Dresy ortalionowe, gumy Turbo czy Donald, Kukuruku (czymkolwiek ten smakołyk był, bo przyznam, że nie mogę sobie tego przypomnieć), spotkania pod trzepakiem i zabawa nożami. Ja nie grałam w xboxa, nie miałam zdalnie sterowanych zabawek i elektronicznych psiaków, które w sposób jak najmniej zajmujący mają udawać prawdziwego przyjaciela.

Postanowiłam więc odświeżyć pamięć i przypomnieć synom te zajęcia, które mnie, jako kilkuletnią dziewczynkę pochłaniały bez reszty. Nie opisuję tu oczywistych zabaw, takich jak zabawa w klasy, chowanego, czy berka, bo to znają współczesne dzieciaki.

Byliśmy tak pochłonięci zabawą, że matki wołały nas jedynie na obiady i kolacje, nikt nie siedział w domu. Teraz jest odwrotnie, bo trudno dzieci przepędzić na dwór. Ciekawa jestem, ile z tych “przedpotopowych” zabaw było waszymi ulubionymi?

3…2…1… zaczynamy podróż do przeszłości!

1. Szaleństwa na trzepaku. No kto z pokolenia lat 80 tych powie, że nie wie do czego służył trzepak? To było istne centrum dowodzenia, bo tam omawiało się plany na każdą zabawę, nie wspominając o tym, że fikaliśmy na nim lepiej, niż chińskie gimnastyczki na swoich przyrządach. Fikołki, obroty, zwisy i nie wiem co jeszcze. I nikt na nas nie krzyczał, że nie wolno bo niebezpieczne. Wyobrażacie sobie to teraz?
2. Gra w grzybki. Teraz rodzice chyba by popadali na zawał, a opieka społeczna weszła z kuratorem do domu ;). Pamiętam, że szczególnie po deszczu, gdy ziemia była mokra i fajnie się po niej rysowało, graliśmy właśnie w “grzybki”. Zabawa polegała na tym, by z punktu głównego dojść kolejnymi krokami jednocześnie rzucając nożem w dany punkt na ziemi, by ten się wbił i nie upadł. Jak się udało, to rysowało się nożem grzybka i robiło się kolejny krok i wbijało nóż w następne miejsce, byle dalej.
3. Podchody. Ale nie takie grzeczne wokół podwórka, o nie! Podchody wieczorami po lesie, po piwnicach i wszędzie, byle dalej od domu. Jedna grupa uciekała, znacząc po sobie ślady, a  druga miała na celu namierzyć ich, zanim wrócili do tzw. bazy. Zostawianie śladów drużynie tropiącej było nie lada zabawą, a i trzeba było wykazać się sprytem i spostrzegawczością, by umieć wypatrzyć np. strzałki namalowane kredą na pniu drzewa. Aleśmy byli dotlenieni po całym dniu takiego ganiania po lesie! I nikt się nie bał.
4. Guma. Szczerze mówiąc, nie spotkałam jeszcze dziewczynek, które pod blokiem grałyby w gumę… Skakanki i owszem, ale guma chyba odeszła do lamusa. A szkoda, bo to niezła gimnastyka i ćwiczenie rytmicznego poruszania się. Do zabawy gumą była potrzeba trzech osób – dwie stawały naprzeciw siebie rozciągając gumę swoimi nogami, a jedna skakała. Grę można było dowolnie modyfikować, w zależności od ilości uczestników. Skakało się na wysokości kostek, łydek, kolan a nawet i wyżej! To było wesołe szaleństwo i pozytywnie męcząca zabawa. No i można było się “kasować” na to, kto ma bardziej szałową, kolorową gumę 🙂 Wówczas królowały tzw “żarówki” i kolory tęczy.
5. Kapsle. Każdy gracz miał po jednym kapslu, a na ziemi wytyczało się dwiema liniami tor z przeszkodami. Zadaniem zawodników było pstrykanie w kapsle palcami od linii startu do mety tak, aby trafić tam jak najszybciej. Jednocześnie nie wolno było wypchnąć kapsla z trasy.
6. Zbijak (dwa ognie). Im więcej bawiących się, tym lepiej. Na placu lub boisku oznaczało się prostokąt podzielony na dwie równe części. Uczestnicy dzielili się na dwa zespoły, które miały na celu uderzanie piłką w osoby będące w drużynie przeciwnej, a ci musieli uniknąć uderzenia. Gracze nie mogli wychodzić poza obręb swojej części boiska. Trafiony zawodnik schodził z boiska, a przeciwnicy uzyskiwali punkt.
7. Badminton (rakietki). Kiedyś to był szał! Każdy grał w badmintona, wystarczył kawałek placu i zabawa była przednia w podbijaniu lotki rakietkami. Co sprytniejsi wkładali do lotek kamyki, by dalej leciały.

Działo się, oj działo. Do tego jeszcze strzelanie pistoletami na kapiszony, gra w palanta, kolekcjonowanie i wymiana karteczek czy obrazków z gum Turbo! A w domu? A w domu prym wiodły drewniane zabawki, które znów powróciły do łask rodziców. Nie byle chiński plastik, ale wytrzymałe drewno gościło na dywanach w dziecięcych pokojach pod postacią domino czy łamigłówek oraz puzzli. W sumie teraz dzieci nie są tak bardzo pokrzywdzone, bo mają do dyspozycji te same zabawki, tylko 30 lat młodsze.

Np. taki Find the way, czyli zestaw do treningu logicznego myślenia. Dziecko musi ułożyć drogę z puzzli, tak aby jeden przyjaciel dotarł do drugiego. Gra posiada dwa warianty: pierwszy łatwiejszy – dziecko bawi się samodzielnie oraz drugi wariant – dziecko gra z dorosłym i tutaj pojawia się możliwość blokowania sobie drogi.

Inna doskonale znana zabawa to Macro Domino, czyli drewniane obrazki, które dzieci uwielbiają układać. Zadaniem dziecka jest dopasowanie dwóch identycznych obrazków na dwóch elementach. Znacie? No pewnie, że znacie! A czy bawicie się nimi z dziećmi? Mam nadzieję, że tak. Warto trzymać się tego, co dobre, nawet, jeśli pomysł jest stary jak węgiel kamienny 🙂

Wrzesień minął jak z bicza trzasł. Minął miesiąc aklimatyzacyjny w przedszkolu, a ja  przyzwyczaiłam się do nowej roli – roli mamy przedszkolaka i uczennicy, a już nie malucha i uczennicy. Po początkowych trudnościach, dzisiaj nie wyobrażam sobie, żeby Szymon nie chodził do przedszkola. To, co daje i jemu, i mnie jako mamie edukacja przedszkolna jest nie do przecenienia! Dziś  mogę z ręką na sercu powiedzieć: Dziękuję ci przedszkole!

Za otworzenie matczynych oczu na błędy wychowawcze i motywującego kopniaka.

Za trudne chwile, które przekuwamy w pozytywne zmiany.

Za każdy przyniesiony rysunek, ulepioną niezdarnie uroczą figurkę i domek.

Za radość z pierwszej udanej zabawy z kolegami.

Za samodzielnie rozwiązany spór z rówieśnikami.

Za: „Mama, masz coś do jedzenia?” zaraz po zamknięciu drzwi przedszkola.

Za usamodzielnienie, naukę empatii i uspołecznienie.

Za czas dla siebie też. Za tę legendarną już ciepłą kawę, scrapowanie i blogowanie przed obiadem oraz możliwość wyjazdu na zakupy bez małego, dodatkowego balastu.

Za poranną ciszę i radość z popołudniowego gwaru.

Za zacieśnione więzi rodzeństwa, które wspiera się w szkolnych sytuacjach.

Za świetnych, nowych ludzi w naszym życiu.

Za mądrych pedagogów z powołania, których spotkaliśmy na swej drodze.

Za tę jedyną w swoim rodzaju dumę: „Mama, przecież ja sobie poradzę. Jestem już duży. Chodzę do przedszkola!”.

Na przedszkole i szkołę wiele się narzeka...

A to ktoś zaraził komuś dziecko katarem [a uodpornienie się przez kontakt z bakteriami to naturalna kolej rzeczy właściwie…], a to program edukacyjny nie taki [a moim zdaniem kluczem jest tu powołanie do zawodu, a nie program] a to jakiś Piotruś uderzył mojego Franka [a to też jest, kurczę, naturalny etap i zaryzykuję nawet stwierdzenie – potrzebny]. Nie raz spotkałam się nawet ze stwierdzeniem, że przedszkole to odbieranie dzieciom dzieciństwa. Tak rzadko pisze się o zaletach posłania dziecka do takiej placówki. Bo my przecież tak kochamy narzekać!

Ja na przekór dzisiaj za przedszkole i przedszkolu dziękuję.

Z dnia na dzień dostrzegam coraz więcej plusów posłania synka do przedszkola.Wiele rzeczy mama potrafi zobaczyć dopiero z takiej odległości, jaką daje pobyt dziecka w placówce, dopiero z dystansu i po rozmowie z ludźmi z boku. Choć bardzo się stara, to jednak mając dziecko non stop pod swoimi skrzydłami nie nauczy go samodzielności w takim stopniu co przedszkole czy później szkoła, nie nauczy też życia w społeczeństwie. Rola przedszkola jest moim zdaniem nie do przecenienia w rozwoju dziecka, szczególnie, kiedy współpracuje się z wychowawcami i wspólnie pomaga dziecku czerpać z tego etapu dzieciństwa jak najwięcej!

Jutro obudzę mojego przedszkolaka i zaprowadzę go do przedszkola z uśmiechem, a musicie wiedzieć, że początki nie były łatwe. I nadal nie jest różowo. Ale jest warto. Warto dać mu możliwość bycia wśród rówieśników, uczenia się, bawienia i jedyne w swoim rodzaju wspomnienia.

A ty podziękowałabyś przedszkolu czy raczej wolisz narzekać, mamo?…