Barwne symbole świąt
Trudno wyobrazić sobie Wielkanoc bez stołu udekorowanego kolorowymi jajami, które są uważane za symbole świąt Wielkiej Nocy. Warto jednak wiedzieć, że ich barwienie i zdobienie to tradycja bardzo stara i wcale nie przynależna tylko do naszego kręgu kulturowego. Przeczytajcie o tym, gdzie jajka malowano i w jaki sposób to robiono.
Trochę historii
Zwyczaj malowania jaj był rozpowszechniony w wielu częściach świata i miał najczęściej podłoże religijne. Najstarsze pisanki (bo tak zwyczajowo określa się zdobione jajo) pochodzą ze starożytnej Mezopotamii. Powstawały też w Egipcie i często pojawiały się na nich rysunki świętych chrząszczy, czyli skarabeuszy. Wiele zdobionych jaj odkryto w egipskich grobowcach, a umieszczanie ich tam miało pomóc zmarłemu w osiągnięciu nieśmiertelności. Jaja zdobiono też w Chinach (często w ptaki, kwiaty wiśni i chryzantemy), Sudanie i Starożytnym Rzymie. W Polsce pierwsze pisanki powstały w X wieku, a ich pozostałości archeolodzy odnaleźli na opolskiej wyspie Ostrówek.
Barwnik? Naturalnie!
Pierwsza technika zdobienia jaj stosowana na terenie Polski polegała na rysowaniu geometrycznych wzorów za pomocą wosku, a następnie zanurzeniu w naturalnym barwniku. – Obecnie większość z nas wie przede wszystkim jak w naturalny sposób uzyskać brązowy/rudy kolor skorupki, pomaga w tym wywar z łusek cebuli – stwierdza Tomasz Jokiel, specjalista firmy Fermy Drobiu Jokiel. – A inne kolory? Czarny uzyskiwało się z kory dębu lub łupiny orzecha włoskiego, żółto-złocisty z kwiatów nagietka, niebieski z płatków bławatka, fioletowy z płatków ciemnej malwy, zielony z pędów młodego żyta a różowy z buraczanego soku.
Czerwone jak… jajko
Pisanki kojarzą się nam przede wszystkim z Wielkanocą. Ustawione na świątecznych stołach cieszą oko i przypominają o życiu rodzącym się w związku z nadchodzącą wiosną oraz zmartwychwstaniu Jezusa. Co ciekawe początkowo katolicy malowali jajka tylko na czerwono, bo kolor ten kojarzony był ze zwycięstwem Chrystusa. Dzisiaj, jak wiemy jajka są już wielokolorowe, ale czerwień na pisankach wciąż uznawana jest za najważniejszy kolor przez wyznawców religii prawosławnej. W tradycji chrześcijańskiej pisanki nosi się w koszyczku do święcenia, a przed świątecznym śniadaniem dzieli ugotowane jajko między członków rodziny i składa życzenia.
Barwne symbole świąt. Rodzaje pisanek
W zależności od techniki zdobienia artystyczne jaja mają swoje indywidualne nazwy.
– Dzisiaj mianem pisanki określamy każde zdobione jajo, ale pierwotnie były to takie z wzorami narysowanymi gorącym woskiem i następnie zabarwione – tłumaczy Tomasz Jokiel. – A ponieważ dawniej nie mówiło się o rysowaniu po skorupce, lecz o pisaniu, stąd nazwa. Jajka, których zdobienie ogranicza się do zabarwienia skorupki na jeden kolor to kraszanki. Z kolei w drapankach wzór wydrapuje się na zabarwione skorupce, a oklejankach (naklejankach) powstaje ze skrawków papieru, tkanin, nici, włóczki, a nawet kwietnych płatków. Ażurki (inaczej jaja rzeźbione) są zaś wykonywane z wydmuszek, na których wywierca się wzory za pomocą wiertełka i miniszlifierki. Po rzeźbieniu maluje się je farbą, najczęściej białą. Oczywiście można podejść do tradycyjnych metod w kreatywny sposób i wymyślić oryginalne dekoracje.
Jaki kolor skorupki jaj wybrać na świąteczny stół, brązowe czy białe?
– Pamiętajmy, że kolor skorupki nie wpływa na wartości odżywcze ani walory smakowe jaj – podkreśla ekspert marki Fermy Drobiu Jokiel. – Wybierając jajka na Wielkanoc, możemy więc kierować się względami estetycznymi. Łatwiej będzie osiągnąć zamierzony efekt przy ich zdobieniu, jeśli wykorzystamy te o jasnej skorupce pozbawionej plam.
