Badania przesiewowe wykonywane w drugiej dobie życia pozwalają dziś na stosunkowo wczesną ocenę stanu narządu słuchu u dziecka. Rodzice powinni jednak wiedzieć, czym jest niedosłuch i jakie objawy wskazują na jego występowanie. 

Skąd się bierze niedosłuch u małych dzieci 

Przyczyny niedosłuchu u dzieci mogą być bardzo różne, jednak bez trudu daje się wyodrębnić kilka grup:

– nadmierny hałas,

– uszkodzenia mechaniczne uszu,

– wady wrodzone, które bardzo często spowodowane są chorobami mamy w pierwszym trymestrze ciąży (np. różyczka, toksoplazmoza, kiła, ospa, świnka, półpasiec),

– wirusowe lub bakteryjne zapalenie ucha środkowego. 

Jak rozpoznać niedosłuch u niemowlaka?

W przypadku noworodka trudno mówić o jednoznacznej reakcji na dźwięki, dlatego nawet jeśli dziecko zupełnie nic nie słyszy, rodzice początkowo mogą tego nie zauważyć. Każde dziecko jest inne i ma prawo do własnych reakcji, są jednak pewne grupy zachowań, które mogą być niepokojące:

– Kilkumiesięczne dziecko powinno reagować na głos rodziców, nawet gdy ich nie widzi. Najczęściej objawia się to odwróceniem głowy w stronę źródła dźwięku. Jeśli dziecko reaguje na rodzica (np. uśmiechem) dopiero, gdy go zobaczy, może to być niepokojące.

– Większość dzieci już od pierwszych dni życia pozytywnie reaguje na wszelkie pozytywki i zabawki emitujące tzw. biały szum. Brak reakcji na takie uspokajacze nie musi jednoznacznie świadczyć o problemach ze słuchem, ale może być ważną wskazówką. Nie należy jednak traktować tego dosłownie. Dzieci płaczą lub mają problemy z zasypianiem z różnych powodów i nie powinno się ich lekceważyć. Jeśli biały szum i pozytywka nie działają, warto upewnić się, że dziecko jest najedzone, ma sucho, brzuszek nie jest napięty.

– Półroczne dziecko powinno gaworzyć. Oczywiście od tej reguły są odstępstwa, dzieci zaczynają gaworzyć w różnym czasie, niemniej przedłużający się brak gaworzenia powinien być skonsultowany z pediatrą lub laryngologiem dziecięcym.

– Podobnie niepokojący jest brak podejmowania przez dziecko prób wypowiadania pierwszych słów w okolicach pierwszych urodzin.

Niepokojące objawy mogące świadczyć o niedosłuchu u dzieci starszych 

W zależności od stopnia niedosłuchu dziecko może go zdradzić w codziennym zachowaniu lub nie, dlatego nawet gdy wydaje się, że wszystko jest w porządku, rodzice powinni zachować czujność. U dzieci w wieku przedszkolnym niepokojące może być:

– głośne mówienie,

– częste proszenie o powtórzenie wypowiedzianych głośno słów,

– brak reakcji na szept,

– głośne oglądanie bajek w telewizji lub internecie,

– nawykowe odwracanie się bokiem do rozmówcy, celowe ustawianie się zawsze po jednej stronie mamy lub taty np. na spacerze.

Czy niedosłuch jest uleczalny?

To pytanie na pewno zadają sobie wszyscy rodzice dzieci niesłyszących i niedosłyszących. I niestety nie ma na nie jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od tego, co jest przyczyną niedosłuchu lub całkowitego braku słuchu. 

Jeśli problem zlokalizowany jest w uchu zewnętrznym lub środkowym, istnieją duże szanse na eliminację niedosłuchu. Najczęściej stosuje się nieinwazyjne zabiegi medyczne lub farmakoterapię. W niektórych przypadkach niezbędna jest operacja przywracająca dziecku prawidłowe słyszenie. 

Natomiast gdy problem zlokalizowany jest w tzw. ślimaku, dotyczy uszkodzenia drogi słuchowej mózgu lub włókien nerwowych, trzeba uznać go za nieodwracalny. W niektórych przypadkach ratunkiem może okazać się wszczepienie implantu ślimakowego. 

Czy niedosłuch może wpływać na inne obszary życia dziecka? 

Niestety tak. Błędem jest przekonanie, że jeśli dziecko cokolwiek słyszy, to już dobrze. Faktycznie, to znacznie lepiej, niż gdyby nie słyszało absolutnie nic, niemniej nie zwalnia to rodziców z troski o poprawę jakości słuchu swojej pociechy. 

Niedosłuch znacznie utrudnia kontakty z rówieśnikami. Dziecko może czuć się wyobcowane lub odsunięte, mieć problemy z uczestniczeniem w zabawie, w późniejszym czasie mogą wystąpić problemy z nauką, spowolnienie przyswajania wiedzy itp. Ponadto trzeba pamiętać, że nieleczony niedosłuch może postępować, prowadząc do całkowitej utraty słuchu. 

W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy psychiatrzy odnotowali częstsze występowanie depresji, stanów lękowych, zaburzeń nerwicowych, problemów ze snem i apetytem, a także zespołu stresu pourazowego (PTSD) wśród dzieci i młodzieży. W związku z tym, specjaliści apelują do rodziców, opiekunów i pedagogów o wzmożoną czujność i podpowiadają, jak wspierać dzieci i młodzież w nowej, postpandemicznej rzeczywistości.

Niespodziewane, głębokie zmiany w dotychczasowym sposobie funkcjonowania, długotrwała izolacja, nauka zdalna, związane z tym ograniczenie kontaktów z kolegami i koleżankami, a także obawy o zdrowie swoje i bliskich czy też żałoba po ich stracie – m.in. z takimi stresorami musiały zmagać się w trakcie pandemii dzieci i młodzież, co negatywnie wpłynęło na stan psychiki wielu z nich. Świadczą o tym wyniki licznych badań oraz statystyki z wielu krajów świata, w tym także z Polski.

„Dane Komendy Głównej Policji wskazują, że w 2020 r. zanotowano wzrost liczby prób samobójczych ze skutkiem śmiertelnym podejmowanych przez osoby poniżej 18. roku życia” – podkreślała Aleksandra Gozdanek z Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytutu Psychiatrii i Neurologii podczas niedawnej, III edycji Kongresu Zdrowia Psychicznego.

Niepotrzebnym śmierciom można zapobiegać!

W 2020 r. życie odebrało sobie w Polsce aż 107 dzieci i nastolatków, wobec 98 rok wcześniej. Ze statystyk policyjnych wynika, że problem ten dotyczy przede wszystkim osób w grupie wiekowej 13-18 lat.

Niestety, wiele wskazuje, że powyższe dane to tylko czubek „góry lodowej”.

„W prowadzonym przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę telefonie zaufania dla dzieci i młodzieży w 2020 r. zarejestrowano 747 interwencji w przypadku bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia dziecka – o 43 proc. więcej niż w 2019 r.” – informowała Aleksandra Gozdanek w czasie kongresu.

W tym kontekście psychiatrzy dodają, że obok prób samobójczych, istotny problem stanowią także m.in. samookaleczenia, a także doświadczanie przemocy.

Oczywiście wpływ pandemii na psychikę dzieci i młodzieży nie zawsze przejawia się aż tak drastycznie. W praktyce może on przybierać bardzo różne formy – począwszy od utrzymującego się przez dłuższy czas gorszego samopoczucia, poprzez mniejsze lub większe problemy w relacjach z innymi lub nauką, aż po wystąpienie (lub nasilenie) objawów lęku uogólnionego, depresji czy też innego rodzaju (w tym m.in. wspomnianych już wcześniej) zaburzeń psychicznych.

Jedno jest pewne: żadnej istotnej zmiany w zachowaniu dziecka, ani innych niepokojących sygnałów, jakie mogą świadczyć o przeżywanych przez niego problemach nie można zlekceważyć! Psychiatrzy ostrzegają, że jeśli dziecko nie otrzyma na czas wsparcia ze strony swoich bliskich albo profesjonalistów, to z pozoru nawet błahe problemy mogą zacząć szybko narastać i doprowadzić do kryzysu psychicznego, co w efekcie może mieć bardzo poważne konsekwencje.

Jak wspierać dziecko w nowej rzeczywistości

Wspomniane problemy dzieci i młodzieży oraz związane z nimi zagrożenia spowodowały, że rządy wielu krajów na świecie, a także liczne organizacje pozarządowe i naukowe, opracowały w ostatnich miesiącach specjalne rekomendacje dla rodziców, opiekunów i pedagogów – instruujące, jak należy wspierać dzieci i młodzież w radzeniu sobie w „nowej rzeczywistości”, nie tylko w czasie lockdownu, lecz także m.in. w łagodzeniu trudności związanych z powrotem do stacjonarnej nauki w szkole oraz wychodzeniem z pandemicznej traumy.

Dr hab. Barbara Remberk, konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, wskazała podczas III Kongresu Zdrowia Psychicznego kilka tego rodzaju opracowań z rekomendacjami:

Wytyczne dotyczące działań skierowanych do uczniów i rodziców oraz kadry pedagogicznej po powrocie do szkół i placówek, opublikowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.
Komunikat PARPA w sprawie realizacji programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży w szkołach i społecznościach lokalnych.
Returning to school after lockdown – opracowanie w języku angielskim opublikowane przez brytyjską organizację Mental Health Foundation.
Supporting your children return to school during COVID-19: opracowanie opublikowane przez UNICEF.
Amerykańskie opracowania rządowe na temat strategii ponownego otwierania szkół po lockdownie: US Department of Education.

„Stres szkolny to jeden z głównych czynników spustowych problemów, które prowadzą do hospitalizacji psychiatrycznych wśród dzieci i młodzieży” – podkreślała Barbara Remberk podczas kongresu, uzasadniając wagę wprowadzania w życie wspomnianych rekomendacji dotyczących szkoły.

Jak rozmawiać z nastolatkiem w depresji?

Oczywiście, poza samą szkołą i pracującymi w niej nauczycielami, pedagogami i psychologami, dużo miejsca poświęcono też we wspomnianych rekomendacjach roli rodziców oraz opiekunów dzieci i młodzieży, których wpływ i wsparcie odgrywają kluczową rolę.

Oto kilka przykładowych, praktycznych rad dla rodziców, które przytoczyła Barbara Remberk podczas kongresu, dotyczących tego, jak wspierać dzieci i  jak ocenić czy dziecko sobie radzi:

inicjować rozmowy z dziećmi – m.in. na temat sytuacji w szkole i trudności związanych z powrotem do nauki stacjonarnej, okazywać zainteresowanie i zrozumienie, ale nie być natarczywym,
rozmawiać z dziećmi o sposobach radzenia sobie z emocjami i trudnymi sytuacjami, ale uwaga: dzieci uczą się reakcji emocjonalnych od dorosłych, dlatego ważne jest, aby pozostawać spokojnym, rozmawiać życzliwie i zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa, czyli nie dawać się ponosić własnym emocjom,
zachęcać dziecko do rozmowy z zaufanym dorosłym w przypadku prześladowania lub innych nieprawidłowych sytuacji w szkole,
rozmawiać z dzieckiem o pozytywach związanych z nauką w szkole i celebrować jego sukcesy,
zachęcać dzieci do aktywności kreatywnych, które pomagają wyrazić uczucia,
być dostępnym dla dziecka tak bardzo, jak to tylko możliwe – zgodnie z maksymą: twój czas jest najlepszym prezentem dla dziecka!,
zadbać o higienę snu dziecka (odpowiednią długość i jakość jego snu), a także o tzw. higienę cyfrową (czyli m.in. umiarkowanie w korzystaniu z urządzeń cyfrowych, a także o właściwy, bezpieczny sposób korzystania z internetu, zwłaszcza, że w pandemii zwiększyło się zjawisko tzw. przemocy cyfrowej).
Gdzie można uzyskać pomoc w kryzysie psychicznym

W razie gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia psychicznego, braku wsparcia ze strony bliskich osób lub też, gdy z innego powodu sprawy zaczną wymykać się spod kontroli, warto skorzystać z fachowej pomocy – psychologa, psychoterapeuty, pedagoga lub psychiatry. Taką pomoc można uzyskać nie tylko w gabinecie – w odpowiedniej placówce, lecz także za pośrednictwem kilku działających w Polsce specjalnych, telefonicznych oraz internetowych linii pomocowych. Należą do nich m.in.:

Dziecięcy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12,
Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę: 116 111,
Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci: 800 100 100,
Telefon zaufania dla młodych osób, prowadzony przez Fundację ITAKA: 22 484 88 04.

Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl

Źródło: III Kongres Zdrowia Psychicznego, który odbył się 7 czerwca 2021 r. w Warszawie. Wydarzenie to organizowane jest wspólnie przez grono uznanych specjalistów ds. zdrowia psychicznego we współpracy z osobami, które mają za sobą doświadczenie kryzysu psychicznego. Pełną relację z kongresu można zobaczyć m.in. na kanale wideo Fundacji eFkropka – głównego organizatora wydarzenia.

Bolesne miesiączki to przypadłość, która jest dobrze znana wielu kobietom. Wiele z nas odczuwa przykre dolegliwości podczas menstruacji, takich jak ból podbrzusza, obniżenie samopoczucia, czy niechęć do bardziej natężonej aktywności.

Bolesnym miesiączkom mogą towarzyszyć także bóle głowy, brak apetytu, nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka czy senność. Objawy zazwyczaj nasilają się w trakcie pierwszych dwóch dób trwania miesiączki, po czym ustępują.

Bolesne miesiączki – przyczyny

Bolesne miesiączki mogą mieć różne przyczyny, dlatego należy omówić ten problem z lekarzem ginekologiem. Powodów jest wiele. Jednym z nich może być endometrioza, która wpływa na pojawienie się komórek właściwych dla macicy (endometrium) w jamie brzusznej. Tam, gdzie pojawiają się ogniska endometrium, tam rozwija się stan zapalny, który podczas menstruacji powoduje nasilony ból.

Bolesne miesiączki mogą także towarzyszyć torbielom o różnym pochodzeniu, cystom  wynikającym z zaburzeń hormonalnych, czy mięśniakom, czyli łagodnym nowotworom kobiecego narządu rodnego. Mięśniaki osiągają wielkość od kilku milimetrów do kilku centymetrów i mogą powodować obfite, długie i bolesne miesiączki.

Na bolesne miesiączkowanie może wpływać także obecność polipów szyjki macicy, które poza bólem powodują również dłuższe i bardziej obfite krwawienia. Niekiedy bolesne miesiączkowanie jest po prostu efektem burzy hormonalnej, spowodowanej zbyt dużą produkcją prostaglandyn. Prostaglandyny to hormony zwiększające wrażliwość na bodźce bólowe i nasilające łuszczenie błony śluzowej macicy, a w konsekwencji wzmagające skurcze i ból.

Badania wskazują na to, że bolesne miesiączki częściej dotyczą kobiet palących nałogowo papierosy. Dzieje się tak, ponieważ nikotyna obkurcza naczynia krwionośne i przez macicę przepływa mniejsza ilość krwi, a to nasila ból. 

Sposoby na bolesne miesiączki

Bolesne miesiączki, niezależnie od przyczyny, zawsze powinny być skonsultowane z lekarzem ginekologiem. Specjalista przeprowadzi właściwą diagnostykę i poleci odpowiednie sposoby na złagodzenie bólu miesiączkowego. Ginekolog może np. zlecić przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, która wpływa na obniżenie produkcji prostaglandyn, przez co zmniejsza skurcze macicy oraz ból.

W większości przypadków bólu miesiączkowego pomagają dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które hamują syntezę prostaglandyn w macicy. Jeżeli to nie wystarczy, można sięgnąć również po leki rozkurczowe dostępne bez recepty, jak np. No-spa, czy Deespa. Podczas stosowania leków z obu rodzajów należy przestrzegać zaleceń z ulotki, lub stosować się do wskazówek udzielonych przez lekarza, lub farmaceutę.

Mówiąc o lekach przeciwbólowych przyjmowanych w trakcie miesiączki trzeba pamiętać o tym, że Aspiryna nie jest polecana przez zawartość kwasu acetylosalicylowego, który może wpływać na zwiększenie krwawienia.

Domowe sposoby na bolesne miesiączki

Do domowych sposobów na bolesne miesiączki należą ciepłe okłady na podbrzusze. Wystarczy wypełnić termofor ciepłą wodą i przyłożyć do brzucha. Ciepła woda podziała rozkurczowo, a termofor utrzyma odpowiednią temperaturę przez dłuższy czas. Podobnie działa ciepła kąpiel, która doskonale rozkurcza mięśnie, poprawia przepływ krwi i pozwala się odprężyć wieczorem i ułatwia zaśnięcie. Można do wody dodać ulubiony olejek eteryczny, aby kąpiel miała większe walory odprężające. Należy pamiętać, że kąpiel w gorącej wodzie w trakcie okresu nie jest polecana ze względu na ryzyko nasilenia krwawienia. 

Można także wziąć pod uwagę zmianę diety na kilka dni przed okresem. Wykluczenie z diety produktów obciążających organizm wpłynie na poprawę samopoczucia. Warto unikać potraw ciężkostrawnych, tłustych, mocno doprawionych. Dobrze jest ograniczyć lub zrezygnować zupełnie z kawy i herbaty oraz innych napojów kofeinowych, które działają pobudzająco.

Również zioła uznane w ludowej medycynie za skuteczne, mogą pomóc w łagodzeniu bólu miesiączkowego. Szczególnie polecana jest ciepła herbatka z liści malin, która koi ból menstruacyjny i działa uspokajająco, herbatka z melisy, która łagodzi napięcie oraz uspokaja, oraz mięta działająca rozkurczowo.

Warto zdecydować się także spokojną aktywność fizyczną (spacer, joga), która rozluźni ciało i poprawi samopoczucie. Polecane są również techniki relaksacyjne, pomocne w redukcji napięcia.