7 lipca 2015 roku Prezydent Bronisław Komorowski, zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią, podpisał nowelizację ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Podpisana Ustawa niesie ze sobą także szereg innych zmian: rozszerza krąg uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego o ojców w sytuacji, gdy matka umiera lub porzuca dziecko oraz wprowadza e-zwolnienia lekarskie, eliminując anachronizm posługiwania się zaświadczeniami w formie papierowej.
O co chodzi?
Znowelizowana ustawa wprowadza zmiany w sposobie obliczania podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego w przypadku krótszego niż 12 miesięcy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu osób prowadzących działalność gospodarczą oraz innych osób, dla których podstawę wymiaru składek stanowi kwota zadeklarowana.
Wyeliminowało to długoletnią lukę prawną, która dawała rodzicom możliwość otrzymania wysokiego zasiłku macierzyńskiego po krótkim, jedno-, dwumiesięcznym czasie opłacania składek na wysokim poziomie.
W myśl nowych przepisów jeśli przedsiębiorca opłacający składki na ubezpieczenie chorobowe krócej niż rok, opłaca je od podstawy wyższej niż zasadnicza (wynosząca 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia), to dostanie zasiłek macierzyński naliczany od podstawy 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia i za każdy miesiąc opłacania składki od wyższej podstawy, otrzyma po 1/12 różnicy między zadeklarowaną podstawą a 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Oznacza to, że co miesiąc zasiłek będzie większy, a po roku – proporcjonalny do zadeklarowanej podstawy.
Aby dostać zasiłek macierzyński w maksymalnej wysokości, trzeba będzie opłacać składki w podwyższonej kwocie przez cały rok.
Ojciec też uprawniony
Nowelizacja rozszerza krąg uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego o ojców, jeśli matka umarła lub porzuciła dziecko. Daje też ojcu większe możliwości starania się o zasiłek opiekuńczy.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ojciec może skorzystać z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, gdy sam jest ubezpieczony, gdy matka jest do niego uprawniona i wykorzysta pierwsze 14 tygodni zarezerwowanego wyłącznie dla niej urlopu. W innym przypadku ojciec, nawet jeśli pracował i opłacał składki, nie może z niego skorzystać. Jego prawo do urlopu wynika bowiem bezposrednio z uprawnień matki. Znowelizowana ustawa wprowadza zasadę, że do zasiłku macierzyńskiego uprawniony będzie ubezpieczony ojciec dziecka (lub ubezpieczony członek najbliższej rodziny) w przypadku śmierci matki, porzucenia przez nią dziecka lub sytuacji, gdy nie może ona sprawować opieki (np. jest niezdolna do samodzielnej egzystencji).
E-zwolnienie
Nowela wprowadza również elektroniczną formę zwolnień lekarskich, eliminując przeżytek posługiwania się zaświadczeniami w formie papierowej. Zmiana dotyczy również dostosowania systemu ubezpieczeń do wprowadzenia e-zwolnień lekarskich. Zakłada, że lekarze uzyskają bezpłatny dostęp do danych zgromadzonych na kontach ubezpieczonych i płatników składek w zakresie niezbędnym do wystawienia zwolnienia. E-zwolnienie – z informacją o stanie pacjenta, tj. kodem choroby i okresem niezdolności do pracy – będzie automatycznie przekazane na elektroniczną skrzynkę podawczą ZUS.
Nowe przepisy dotyczące e-zwolnień mają wejść w życie 1 stycznia 2016 r., jednak obowiązywał będzie dwuletni okres przejściowy. Do końca 2017 r. będą funkcjonować zarówno zwolnienia w formie elektronicznej, jak i tradycyjne papierowe druki. Jedynie w wyjątkowych sytuacjach – np. w czasie wizyty domowej, gdy lekarz nie ma dostępu do Internetu – możliwe będzie wystawienie zwolnienia na papierowym blankiecie.
Przedłużą vacatio legis?
Pomimo podpisania ustawy trwają konsultacje, by przesunięto vacatio legis nowych przepisów. O skierowanie noweli do Trybunału Konstytucyjnego apelowały przedsiębiorcze matki, które uważają, że nowe przepisy dotyczące zasiłków macierzyńskich są dla nich krzywdzące.
W opinii przedstawicielek ruchu „Matki na Działalności Gospodarczej – NIE dla Prawa Wstecz” na zmianach ucierpią nie tylko kobiety, które własną firmę prowadzą od niedawna, ale również te z nich, które płaciły normalną składkę. Aby kwota zasiłku uległa zwiększeniu, konieczne jest opłacanie podwyższonej składki przez okres 12 miesięcy przed urlopem macierzyńskim. Ciąża trwa 9 miesięcy, a kobiety, które już teraz spodziewają się dziecka, nie są w stanie spełnić tego wymogu.
Dlatego odpowiedni długie vacatio legis potrzebne jest by przepisy dotyczące zasiłków macierzyńskich nie obejmowały tych kobiet, które właśnie są w ciąży.