Dlaczego nastolatki chcą mieć więcej czasu na rozrywkę niż na naukę? Dla rodziców to niewytłumaczalne, ale z nastoletniej perspektywy to nie edukacja i osiągnięcia naukowe są priorytetem. Swoboda, relaks i zabawa stoją równie wysoko, a może nawet wyżej – nastolatki świetnie wiedzą, co to jest work life balance, co często prowadzi do konfliktu między wymaganiami szkoły a chęcią spędzania czasu po swojemu. Dlaczego tak się dzieje?

Przemiany hormonalne i intensywne emocje to powód, dla których nastolatki chcą się bawić

W okresie dojrzewania odpowiedzialny za poziom stresu kortyzol jest produkowany w nadmiernej ilości, co powoduje uczucie przytłoczenia obowiązkami. Jednocześnie będące w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju ciało potrzebuje zwykłego odpoczynku fizycznego. W efekcie nastolatek intensywniej odczuwa potrzebę odpoczynku, relaksu i poczucia przyjemności. To nastoletni sposób na radzenie sobie z problemami i trudnościami z nauką. Nie oznacza to, że nastolatek lekceważy swoje obowiązki.

Wyzwania współczesnej edukacji – presja, stres i brak przestrzeni na odpoczynek

Wielu nastolatków zmaga się z dużą presją w szkole. Często obciążeni są nie tylko obowiązkami szkolnymi, ale również dodatkowymi zajęciami pozalekcyjnymi, które mają za zadanie rozwijać ich umiejętności i przygotować do przyszłości. Z jednej strony to przyjemność, z drugiej – kolejny pochłaniacz sił. Konkurencja o miejsca na najlepszych uczelniach i lęk przed niepowodzeniem prowadzą do poczucia, że edukacja nie jest już jedynie nauką, ale również wyścigiem w drodze do sukcesu.

Nastolatki, w obliczu tego stresu, naturalnie szukają przestrzeni do odpoczynku i oderwania się od szkolnej rutyny, tymczasem współczesna edukacja często nie daje im wystarczająco dużo przestrzeni na odpoczynek i rozwój osobisty, co zwiększa ich frustrację.

Technologie i dostęp do szybkiej rozrywki – łatwy sposób na odprężenie

W dzisiejszych czasach nastolatki mają łatwy dostęp do niemal nieograniczonej ilości rozrywki online. Internet, platformy streamingowe, gry komputerowe czy media społecznościowe są dostępne na wyciągnięcie ręki, a korzystanie z nich stało się integralną częścią codziennego życia młodzieży. Skorą mogą to robić, jest oczywiste, że tego chcą.

Z perspektywy nastolatków, granie w gry, przeglądanie TikToka czy Instagrama to nie tylko rozrywka, ale także sposób na bycie częścią większej społeczności, nawiązywanie relacji i poczucie przynależności. W dobie cyfrowej rozrywki, odpoczynek w formie wirtualnej jest szybki, łatwy i dostosowany do ich stylu życia. Dorosłym pozostaje trzymanie ręki na pulsie, żeby rozrywka nie przerodziła się w uzależnienie.

Potrzeba samorealizacji i rozwoju osobistego poza szkołą

Podczas dojrzewania młodzi ludzie zaczynają odkrywać siebie i swoje pasje. Dla wielu z nich edukacja to nie tylko szkoła, ale także zajęcia pozalekcyjne, projekty artystyczne, działalność charytatywna czy sport. Jednak równocześnie z pasjami, które pozwalają im się realizować, nastolatki również szukają przestrzeni na zwykłą zabawę.

Często, na poziomie emocjonalnym, nastolatki odczuwają ogromną potrzebę równowagi — chcą być produktywne, ale także po prostu cieszyć się chwilą. Czas na rozrywkę staje się dla nich formą oddechu od obowiązków, chwilą, w której mogą skupić się tylko na sobie i na tym, co sprawia im przyjemność.

Czas wolny a zdrowie psychiczne nastolatka

Czas na odpoczynek ma ogromne znaczenie dla zdrowia psychicznego młodych ludzi. W okresie dojrzewania, kiedy nastolatki zmieniają się fizycznie i emocjonalnie, istnieje większe ryzyko wypalenia psychicznego związane z nadmiarem obowiązków. Długotrwały stres związany z nauką, wynikami w szkole i oczekiwaniami może prowadzić do depresji, lęków i innych zaburzeń emocjonalnych. Dlatego też odpoczynek, chwile rozrywki i relaksu mają kluczowe znaczenie w utrzymaniu zdrowia psychicznego.

Nie ma sensu ocenianie poczynań nastolatków z dorosłej perspektywy. To wciąż dzieci, tylko trochę starsze. Rozumieją potrzebę nauki, ale zdecydowanie silniej odczuwają chęć odpoczynku, relaksu, wspólnego spędzania czasu. I na to w ich życiu powinno znaleźć się miejsce, bo jak nie teraz, to kiedy?

Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na świecie, a moim prywatnym zdaniem najsmaczniejszy. Piją ją niemal wszyscy dorośli, studenci wręcz nie wyobrażają sobie bez niej życia, coraz częściej po filiżankę małej czarnej sięgają licealiści. Także moje dziecię nie waha się zamówić od czasu do czasu w szkolnym bufecie małą czarną bez cukru, co skłoniło mnie do sprawdzenia, czy nastolatki mogą pić kawę.

Jak kofeina działa na organizm nastolatka?

Kofeina to substancja pobudzająca, która działa na układ nerwowy. Jej spożycie może poprawić koncentrację, dodać energii i zwiększyć czujność. Jako osoba uzależniona od kofeiny mogę potwierdzić, że faktycznie tak działa, tylko trzeba wypić ją na co najmniej godzinę przed oczekiwanym efektem.

Tak jest u dorosłych. Jednak organizmy nastolatków są w fazie rozwoju, a nadmiar kofeiny jest zwyczajnie szkodliwy. Według ekspertów młodzież w wieku 12-18 lat nie powinna przekraczać dziennego spożycia kofeiny na poziomie 100 mg, co odpowiada mniej więcej jednej filiżance słabej kawy lub dwóm puszkom napoju energetycznego. Na szczęście młodzież nie może już legalnie kupować energetyków, ale i tak mam wątpliwości co do opinii ekspertów, bo jedna puszka porządnego energetyka daje mocniejszego „kopa” niż filiżanka kawy. Testowałam osobiście.

Czy nastolatek może pić kawę?

Nie ma jednoznacznego zakazu dotyczącego picia kawy przez nastolatków, jednak lekarze i dietetycy zalecają ostrożność. Spożycie kofeiny w młodym wieku może powodować:

• Zaburzenia snu – kawa może utrudniać zasypianie i prowadzić do bezsenności.
• Problemy z układem nerwowym – nadmiar kofeiny może wywoływać nerwowość, nadpobudliwość i trudności w koncentracji.
• Wzrost ciśnienia krwi – kofeina może podnosić ciśnienie, co u młodzieży z nadciśnieniem może stanowić zagrożenie.
• Uzależnienie – regularne picie kawy może prowadzić do uzależnienia od kofeiny, a jej nagłe odstawienie do bólów głowy i uczucia zmęczenia.

Tak, to prawda, że te same problemy dotyczą dorosłych, ale jednak w mniejszym stopniu. Powód jest dość banalny – przeciętny dorosły ma wyższą wagę ciała niż przeciętny nastolatek, więc działanie kofeiny przy takim samym spożyciu jest mniejsze.

Od kiedy można bezpiecznie pić kawę?

Nie ma jednej ustalonej granicy wieku, od której można pić kawę. Wiele zależy od indywidualnej tolerancji organizmu, stylu życia i ogólnego stanu zdrowia. Jednak eksperci uważają, że najlepiej unikać kawy przynajmniej do 16. roku życia. Jeśli nastolatek chce sięgnąć po ten napój wcześniej, warto zacząć od wersji o obniżonej zawartości kofeiny, np. kawy zbożowej lub kawy z mlekiem.

Trzeba jednak zauważyć, że kofeina znajduje się nie tylko w kawie. Można ją znaleźć we wszystkich napojach typu cola, po które nastolatki sięgają chętnie i całkiem legalnie. Warto się temu przyjrzeć bliżej. Szklanka słabej kawy rozpuszczalnej to od 50 do 80 mg kofeiny. Tymczasem szklanka coca-coli – 24 mg. Wydaje się, że o co najmniej połowę mniej, ale przeciętny nastolatek da radę wypić jednorazowo pół litra tego napoju, tym samym przyjmuje podobną dawkę kofeiny, co jego mama w kawie. Kofeina znajduje się też w czekoladzie i to w większych ilościach, niż można przypuszczać. Tabliczka gorzkiej czekolady to aż 43 mg kofeiny!

Co dać nastolatkowi zamiast kawy?

Zamiast kawy nastolatkowie mogą wybierać inne napoje, które również dostarczają energii, ale w bardziej zrównoważony sposób. Oto kilka propozycji:

• Herbata zielona – zawiera mniej kofeiny niż kawa, a jednocześnie wspiera koncentrację.
• Kakao – naturalne źródło magnezu, poprawia nastrój i dodaje energii.
• Smoothie owocowe – dostarcza witamin i naturalnych cukrów, które pomagają w utrzymaniu energii.

Picie kawy przez nastolatków nie jest całkowicie zabronione, ale powinno odbywać się z umiarem. Zaleca się, aby młodzież unikała regularnego spożywania kofeiny, szczególnie przed snem. Jeśli nastolatek chce pić kawę, warto wybierać słabsze wersje i monitorować reakcję organizmu. Całkowite zabranianie nie ma sensu, bo jeśli młody człowiek nie napije się kawy w domu, bez problemu kupi ją „na mieście”.

Nastolatek zaczyna chodzić na imprezy – rodzice zaczynają siwieć. Znasz to? Nie musi tak być! Imprezy to naturalny etap rozwoju, każdy kiedyś na nie chodził. Spotkania z przyjaciółmi, nierzadko całonocne, stają się częścią życia twojego dziecka. Twoim zadaniem natomiast jest zachować równowagę między zaufaniem własnemu dziecku a troską o nie. Jak tego dokonać?

Nie panikuj – impreza to nie zło!

Wiadomo, że pierwszy papieros czy kieliszek alkoholu może być spróbowany na imprezie, ale z ręką na sercu – czy my nie robiliśmy podobnie? Ryzyko, że dziecko wpadnie w nałóg, istnieje zawsze, ale zakazy i sztywne ograniczenia to dla młodego człowieka granica, którą będzie chciał przekroczyć, a nie zasady, którymi się pokieruje. Zdecydowanie lepszą robotę zrobi spokojna, nawet żartobliwa rozmowa.

Przed pierwszą imprezą ustal zasady

Zanim nastolatek wybierze się na imprezę, warto ustalić kilka podstawowych zasad, takich jak:

• Godzina powrotu – realna i dostosowana do wieku oraz charakteru imprezy.
• Sposób powrotu do domu – czy odbierasz dziecko, czy wraca samodzielnie? Jeśli samodzielnie, to czym i z kim?
• Kontakt w trakcie imprezy – np. szybka wiadomość po dotarciu na miejsce i informacja, gdy nastolatek wyrusza do domu. Możecie też umówić się, że udostępni lokalizację z telefonu lub zegarka na czas od wyjścia z domu na imprezę do powrotu. Nastolatki niezbyt chętnie to robią, ale często działa argument, że na imprezie wiele rzeczy może się zdarzyć i w razie konieczności łatwiej będzie odnaleźć telefon.
• Unikanie alkoholu i innych używek – warto porozmawiać o zagrożeniach, ale i nauczyć nastolatka, jak radzić sobie z presją rówieśniczą. Słynne „ze mną się nie napijesz?” niestety zaczyna się już na nastoletnich prywatkach.

   

Rozmawiaj, nie pouczaj

Nie jest to zbyt proste, bo rodzice często wpadają w moralizatorski ton, dlatego musisz się naprawdę postarać. Nie strasz, nie podsuwaj skrajnych przykładów, bo dziecko natychmiast zasypie cię tymi przeciętnymi, w których nic złego nie ma miejsca.

Nie narzucaj zasad z góry, chociaż to może korcić. Wspólnie ustalcie godzinę powrotu, nie wahaj się iść na kompromis. Taki dowód zaufania na pewno zaprocentuje w przyszłości.

Im bardziej nastolatek będzie czuł się traktowany jak odpowiedzialna osoba, tym większa szansa, że faktycznie zachowa się dojrzale.

Plan B na awaryjne sytuacje

Niezależnie od tego, jak dobrze przygotujecie się do wyjścia, czasem coś może pójść nie tak – kłótnia ze znajomymi, nieprzyjemna sytuacja czy po prostu złe samopoczucie. Ustalcie, że nastolatek w każdej chwili może do Ciebie zadzwonić, a Ty odbierzesz go bez oceniania i wypytywania. Bardzo często młodzi ludzie unikają w takich sytuacjach kontaktu z rodzicami właśnie w obawie przed koniecznością odbycia rozmowy, na którą nie są gotowi. Odpuść. Przemyśli, to sam powie, co się stało.

Nie kontroluj potajemnie!

Zdecydowanie lepiej jest otwarcie zapytać, gdzie dziecko będzie i poprosić o adres. Co prawda nastolatek, szczególnie licealista, czuje się dorośle, ale to nadal dziecko, za które jesteśmy odpowiedzialni. A jeśli odmówi? No cóż, po prostu zostanie w domu, prawda? Nastolatek to ciągle dziecko i to nie on dyktuje warunki.

Co robić, gdy nastolatek złamie zasady?

Jeśli nastolatek wróci później, niż powinien, lub złamie zasady, ważne jest, by nie reagować emocjonalnie. Najlepiej poczekać do rana i wtedy spokojnie porozmawiać o tym, co się wydarzyło. Jeśli sytuacja się powtarza, warto ponownie omówić zasady i konsekwencje ich nieprzestrzegania.

Imprezy to dla nastolatków nie tylko okazja do zabawy, ale też do nauki samodzielności i odpowiedzialności. Jako rodzice powinniśmy wspierać ich w podejmowaniu mądrych decyzji, zamiast stosować system zakazów i kar. Otwartość, szczera rozmowa i ustalenie jasnych zasad to klucz do tego, by nasze dzieci mogły bawić się bezpiecznie, a my spać spokojniej. A jeśli nadal mamy wątpliwości to… zawsze można zapytać rodziców, jak oni sobie radzili, gdy my chodziliśmy na imprezy 😉