Każde z obchodzonych w naszej kulturze świąt, ma jakieś symbole kojarzące się z nimi nierozerwalnie. Jak święta Wielkiej Nocy to święconka i zajączek, jak Boże Narodzenie, to oczywiście Mikołaj i choinka. I trudno większości  z nas sobie wyobrazić aby było inaczej, bo mimo postępujących zmian w obyczajowości, związani jesteśmy mocno z tradycją. I trudno się temu dziwić, skoro skojarzenia np. ze świątecznym drzewkiem są bardzo pozytywne.

Wyjątkowy żywiczny zapach zielonego drzewka długo unosi się w domu, prezenty piętrzą się pod jego rozłożystymi ramionami, a sam fakt przystrajania choinki wprawia nas w ciepły nastrój. I tak co roku, odkąd tylko sięgamy wstecz pamięcią. Ale mało kto wie, że bożonarodzeniowe drzewko, to dla Polaków całkiem “nowa” tradycja, której korzeni należy szukać tuż za zachodnią granicą.

Zwyczaj stawiania w domach ustrojonego bożonarodzeniowego drzewka przywędrował z protestanckich Niemiec, gdzie szczególnie propagował go ks Marcin Luter. I pewnie w Polsce choinka nie przyjęłaby się szerzej wraz z przełomem XVIII i  XIX wieku, gdyby nie rozbiory. Przez te 123 lata germanizacji, przenikały na polski grunt elementy protestanckiej tradycji, co szczególnie uwidoczniło się w miastach. Polska wieś dłużej broniła się przed obcym wpływem, będąc silniej zakorzenioną w katolickiej wierze i w obyczajach nie obytych w świecie chłopów. Zresztą na niektórych  wsiach jeszcze do początku XX wieku zachowała się rodzima tradycja tzw. podłaźniczki, będącej ozdobionymi gałązkami jodły, przystrojonymi i zawieszanymi pod strzechami chat.

Wracając do naszego drzewka, początkowo w swoich domach ustawiali je bogaci mieszczanie, następnie zwyczaj wywędrował “z salonów” do zwykłych mieszkań, gdzie choinka zagościła na dobre. Aby prezentowała się jeszcze piękniej, chętnie ją ozdabiano. Od wersji “skromnej” czyli papierowe wycinanki, słomiane ozdoby, wydmuszki oraz orzechy zawieszane na gałązkach, po wersję “de luxe” czyli wypiekane pierniczki, świeczki oraz bardziej wymyślne świecidełka i bombki. Tradycja kontra nowczesność – a wszystko wedle gustu i zamożności osoby ozdabiającej drzewko.

Kiedyś były dwie możliwości wyboru drzewka – jodła lub świerk, a teraz kupujemy to co zaoferują nam sprzedawcy –  już chyba nawet nie pytamy co to za iglak, byle był zielony i pachniał lasem.

W czasie trwania niezapomnianej Polski Ludowej, wielkim powodzeniem cieszyła się sztuczna choinka, często pokraczna i średnio ładna, ale przynajmniej nie zrzucała kłujących igieł.  Zresztą sama dobrze pamiętam święta w domu rodzinnym, gdzie takie “ustrojstwo” z zapałem obwieszałam bombkami. Z kolei u mojej babci była wielgachna choinka, która sięgała przystrojonym czubem samego sufitu – a w starych poniemieckich domach, sufity były naprawdę wysoko.

Tak czy inaczej, jakiego drzewka byśmy nie kupili, i w jaki sposób nie ustroili jego zielonych gałązek, niech choinka zawsze niesie nam miłe wspomnienia wspólnie spędzonych chwil z rodziną i wyjątkowych świąt Bożego Narodzenia.

Przeglądając gazetki reklamowe marketów, zatrzymajcie się dłużej na stronach z zabawkami.  Rzuci się Wam w oczy wyraźny podział: to dla dziewczynek, to dla chłopców. Zauważycie istniejące w naszym społeczeństwie tendencyjne, odmienne oczekiwania wobec chłopców i dziewczynek, które odbijają się echem na sklepowych półkach.

Niedawno abp Stanisław Gądecki w wywiadzie dla „Naszego Dziennika” stwierdził – Niektórym rodzicom podoba się uczenie chłopców, że winni po sobie sprzątać, a nie czekać, aż zrobią to za nich dziewczynki – i rozpętał medialną burzę. Tymczasem w sklepie z zabawkami od  lat widać stereotypy ról płciowych – dziewczynki są przygotowywane do tego by dbać o swój wygląd i zajmować się domem, chłopcy – do myślenia, konstruowania, tworzenia. Wynika to z zupełnie innych oczekiwań wobec cech osobowości, zdolności, obowiązków domowych, ról społecznych i zawodowych.

Typowe stereotypy kobiecych ról społecznych, to rola gospodyni domowej, do której należy gotowanie, sprzątanie, pranie, prasowanie. Zobaczcie sami – na pudełkach z zestawami do sprzątania, gotowania, prania – pozują dziewczynki. I jeszcze zwróćcie uwagę, na tę szczególną kolorystykę zabawek – miniaturowe odkurzacze, zastawy obiadowe, kuchenne sprzęty są pastelowe, a najczęściej we wszystkich odcieniach różu.

Przyglądając się zabawkom i ich opakowaniom można wyłonić kilka typowo kobiecych zawodów: sprzedawczyni, kosmetyczka pracująca w salonie piękności, piosenkarka, pielęgniarka. Od najmłodszych lat można próbować nakierować dziewczynki na określoną drogę – powinny dbać o swoją urodę – przeglądać się w lusterku, robić piękne fryzury i makijaże.

Zajrzyjmy teraz do świata chłopców – małych inżynierów, wynalazców, strażaków, kierowców, naukowców. Budowanie, konstruowanie, obsługa narzędzi i skomplikowanych systemów – uczy chłopców rozwiązywania problemów, analitycznego myślenia i rozwija przestrzenną wyobraźnię. Co więc znajdziemy na półkach sklepu z zabawkami w dziale dla chłopców? Klocki, zestawy małych majsterkowiczów, pojazdy, mikroskopy i różnego rodzaju zestawy do przeprowadzania eksperymentów.

Ciekawi mnie, jak zapatrujecie się na ten podział jako rodzice. Czy zależy Wam by Wasze dzieci nie przekraczały granic przypisanych ról do płci?

Czy wręcz przeciwnie – wychowujecie dzieci ponad tym zróżnicowaniem i nie widzicie nic złego w tym, że Wasz syn bawi się „w dom”, a córka w kierowcę rajdowego?

Dzieci są wolne od stereotypów, a to my, dorośli uczymy je schematów myślenia. Gdybyśmy chcieli przełamać stereotypy płci, to z dziewczynkami nie ma większego problemu – kupujemy zestaw klocków (co z tego, że z uśmiechniętym chłopcem na opakowaniu). Kłopot może pojawić się w przypadku, gdy chcemy kupić synowi wózek z lalką czy żelazko – musimy się natrudzić, by znaleźć w kolorze innym niż różowym.

Pamiętajmy o tym, że to przecież my – dorośli kupujemy dzieciom zabawki oraz że wpływ na dzieci poza zabawkowym biznesem ma to, jak maluchy wychowujemy, jakie role społeczne obserwują na co dzień. Czy kilkuletni chłopiec będzie chciał zabawkową pralkę? Są dwie strony medalu –  maluch widzi pewnie w reklamie, że pralkami bawią się dziewczynki, ale w jego domu jest inaczej, bo praniem zajmuje się tata. Nam rodzicom pozostaje przechwycić list do Św. Mikołaja i dowiedzieć się, o czym marzy nasze dziecko. Nie dajmy się więc zwariować – zabawki mają przede wszystkim cieszyć i bawić.

„Dziwny jest ten świat” – śpiewał przed laty Czesław Niemen. Im dłużej na tym świecie żyję tym bardziej przekonuję się, że miał rację.

Rozmawiałam dziś z panią, która pracuje w przedszkolu prawie trzydzieści lat. Przetrzymała niejedną dyrekcję i niejedne obyczaje. Jest osobą bardzo otwartą, można z nią porozmawiać, zapytać o wszystko, dowiedzieć się dużo więcej niż od pań nauczycielek. Jako że w innych przedszkolach w moim mieście, a i w szkołach także, pojawiła się wszawica, zapytałam jak to wygląda w naszym przedszkolu. Duśka ma długie włosy, ewentualne insekty pewnie by się skończyły zmianą fryzury, czyli dramat gotowy. Dowiedziałam się dwóch rzeczy:

– po pierwsze, nikt z rodziców nie zgłaszał w tym roku, więc zakłada się, że wszy się nie pojawiły,

– po drugie, i to mnie mocno zaskoczyło, personel przedszkola nie ma prawa grzebać dzieciom we włosach i sprawdzać czy są te wszy czy ich nie ma. Rodzice mają prawo sobie nie życzyć, żeby ktoś dotykał ich dzieci.

Mogę zrozumieć, że rodzice sobie nie życzą, żeby ktoś dotykał miejsc intymnych ich pociech, ale włosów?! Dlaczego we wrześniu wciśnięto mi na zebraniu niebywałą ilość list do podpisania, a żadna nie dotyczyła kontrolowania higieny? Musiałam wyrazić zgodę na wycieczki poza teren przedszkola (swoją drogą ciekawe co by przedszkole zrobiło z moim dzieckiem, gdybym takiej zgody nie wyraziła), na publikowanie zdjęć (nie wyraziłam, ale nikogo to nie obeszło, można Duśkę znaleźć w przedszkolnej galerii), na wychodzenie na zajęcia dodatkowe poza salę (w praktyce – przejście po schodach do innej sali) i nie pamiętam na co jeszcze, dlaczego więc nikt nie zapytał, czy zgadzam się na sprawdzanie higieny mojego dziecka? Wyraziłabym taką zgodę bez wahania, dbam o dziecko i nie mam się czego wstydzić. Jednak to już wykracza poza granice wolności i nietykalności przedszkolaka. Czy ktoś jest w stanie mi to wytłumaczyć?

Teraz będzie archaicznie:

W czasach gdy ja chodziłam do przedszkola, a potem do szkoły, w każdej placówce była pielęgniarka, która robiła dzieciom raz na jakiś czas przegląd włosów, uszu i paznokci. Wszyscy traktowaliśmy to naturalnie, nikt się nie dziwił, tak było i koniec. Nikt też nie czuł się z tego powodu poniżany czy w jakikolwiek inny sposób źle traktowany. Jeżeli tak się zdarzyło, że jakieś dziecko miało wszy (rzadko bo rzadko, ale się zdarzało) to było odsyłane do domu i mogło wrócić do szkoły dopiero po rozwiązaniu problemu. Dbano o te dzieci, które nie miały problemów z pasożytami, robiono wszystko co się dało, żeby je ochronić przed rozprzestrzenieniem się insektów. I właśnie taka postawa placówki oświatowej moim zdaniem była jak najbardziej w porządku. Nie dopuścić do epidemii, o ile wszawicę można nazwać epidemią.

Dziś dzieci mają prawo do nietykalności cielesnej, słusznie bo przemoc jest niedopuszczalna. Ale czy naprawdę sprawdzenie główki malucha pod kątem wszawicy jest przemocą? Tak ważna kiedyś i stosowana profilaktyka, dziś jest przestępstwem? To co pozostaje robić mnie, matce dziewczynki z długimi włosami w takim przypadku? Przedszkole wie tyle, ile zgłoszą rodzice, więc tak na dobrą sprawę nie mam żadnej pewności, czy w grupie mojej córki nie było lub aktualnie nie ma dziecka z zarobaczoną głową.

W naszym przedszkolu wszy się na szczęście (według wersji oficjalnej) nie pojawiły, w innych przedszkolach niestety są. Są również w szkole podstawowej, do której już za rok trafi moje dziecko. Mogłabym sobie powiedzieć, że przecież to dopiero za rok, ale wiem z różnych źródeł, że ten problem pojawia się tam co roku. Nie mam złudzeń, w przyszłym roku pewnie znowu się pojawi, a ja będę miała do wyboru modlić się żeby Duśka pasożytów nie przyniosła albo trzymać ją w domu dopóki szkoła sobie z problemem nie poradzi. O ile w ogóle sobie poradzi.

Problem wszawicy w ostatnich latach jest powszechny i nie ukrywam, że bardzo mnie to dziwi. Dlaczego? Bo najlepszą profilaktyką jest zachowywanie higieny. Ja wiem, że są rodziny biedne, są bardzo biedne, ale też wiem, że litrowy szampon familijny majątku nie kosztuje a wystarcza naprawdę na długo. Nie próbowałam, ale myślę, że w skrajnej sytuacji to i mydłem dałoby się głowę umyć. Gdyby mnie nie było stać na dobre szampony po prostu nie miałabym długich włosów, o krótkie zadbać łatwiej i taniej.

A jak to wygląda w przedszkolach i szkołach Waszych dzieci?